Kaynakça

Edebiyat Eleştirisi ve Kuramları Kaynakçası: 1960-1995

Hazırlayan: Şebnem Susam-Sarajeva

ÖNSÖZ

Yaklaşık 1960-1995 yılları arasında edebiyat eleştirisi ve edebiyat kuramları üzerine yayınlanmış Türkçe telif ve çeviri yapıtları kapsayan bu kaynakça ilk olarak 1997 yılında, Metis Yayınları’nca çıkartılan Defter dergisinin 31. sayısında yayınlandı. Kaynakçanın temel malzemesi Türkiye Makaleler Bibliografyası’nın elli, UNESCO tarafından hazırlanan Index Translationum’un yirmi yedi cildinin ve çeşitli edebiyat, sanat ve kültür dergilerinin taranmasıyla, yaklaşık bir yıllık bir çalışma sonucunda elde edildi. Çıkış noktası, 1990 yılında Tuncay Birkan tarafından hazırlanıp Terry Eagleton’ın Edebiyat Kuramı adlı eserinin Türkçe çevirisine eklenen değerli kaynakçaydı.

Kaynakça eleştirel değil de betimleyici bir araştırmanın sonucunda ortaya çıktığı için bu alanda yazılmış ve çevrilmiş eserlerin olabildiğince çoğunu kapsama amacını güttü. Kaynakçaya dahil edilen metinlerin herhangi bir değerlendirilmesine gidilmedi. Bu sayede edebiyat eleştirisi ve kuramlarının Türkiye’de nasıl bir değişim ve gelişim gösterdiğini incelemek, belli uzmanlık alanlarında Türk okurlarına bugüne kadar sunulmuş çeşitli seçeneklere göz atmak, yeni çevirilere girişmeden önce mevcut çevirileri okumak isteyenlerin bu çalışmadan oldukça yararlanacaklarına inanıyorum. Ancak kaynakçanın 1995 yılıyla sınırlandığı unutulmamalı elbette.

Bu kaynakçada yabancı yazarların Türkçeye kazandırılmış yapıtlarının belli bir bütünlük içerisinde sunulması amaçlandı. Bu nedenle ilk bakışta edebiyatla ya da edebiyat eleştirisiyle hiç ilgili görünmeyen yapıtlar da dahil edildi. Telif yapıtlarda ise daha kesin sınırlar belirlenmesine çalışıldı. Yine de gözden kaçırılmaması gereken bir nokta var: Edebiyat eleştirisi ya da kuramları üzerine söylenenleri insan bilimleri alanındaki diğer çalışmalardan soyutlamak imkansız. Bu kaynakçada yer alan yapıtların da zaman zaman felsefe, müzik, toplumbilim, budunbilim, ruhbilim, mimarlık gibi alanlara kaydıkları görülecektir. Sunulan bu geniş açının okurlar için daha aydınlatıcı olacağını umuyorum. Ayrıca, bu alandaki uygulamalara ilişkin görüş edinebilmek amacıyla, edebiyat kuramları ışığında yazılmış kimi edebiyat eleştirisi örneklerine de yer verildi. Bu kararda yine Birkan’ın çalışması yol gösterici oldu.

Aynı anda birden fazla yaklaşımı benimseyen yazıların fazlalığı ve kimi yazarların sınıflandırılmaktan kaçınmaları gibi nedenlerle kaynakçanın sunuluşunda konu başlıkları kullanılmadı. Kitap ve makaleler yazar soyadlarına göre abecesel sıralandı, sırasıyla telif ve çeviri olarak ikiye ayrıldı.

Sayısız denetlemelere ve uzun araştırmalara karşın kaynakçada yer alan yapıtların künyelerinde yine de eksiklere rastlanacaktır. Ender olarak yazar adları bile belirtilmemiş olsa da bu eksikler çoğunlukla kitapların yayın yerleri ve maalesef çeviri yapıtlarda çevirmen adları. Ayrıca çoğu kitabın ilk baskı tarihi de belirlenemedi.

Kaynakçanın hazırlanması ve düzeltilmesi aşamalarında yardımlarını esirgemeyen İstanbul Pandora Kitabevi çalışanlarına, Edebiyat ve Eleştiri dergisi ile Yapı Kredi ve Metis yayınlarının editörlerine teşekkürü bir borç biliyorum. O zamanın Boğaziçi Üniversitesi Mütercim-Tercümanlık Bölümü öğretim görevlileri –özellikle sayın Dr. Bülent Aksoy, Dr. Nedret Kuran Burçoğlu ve Prof. Dr. Saliha Paker– uzaktan da olsa her zaman en büyük desteği verdiler. Sağladıkları burslar sayesinde bu kaynakçaya zaman ayırmamı olası kılan Committee of Vice-Chancellors and Principals of England’a ve University College London Graduate School’a teşekkür borçluyum. Son olarak, yıllar sonra bu kaynakçayı yeniden “hayata kavuşturmak” isteyen ve onun internet ortamına konmasına önayak olan sayın Burcu Dündar ve Dr. Süha Oğuzertem’e, Bilkent Üniversitesi Türk Edebiyatı Bölümü’ne ve yeniden yayın iznini veren sayın Müge Gürsoy Sökmen’e çok teşekkür ederim.

Kaynakçanın Hazırlanmasında Yararlanılan Başlıca Yapıtlar

Akatlı, Füsun, “Yapısalcılıkla İlgili Türkçe Kaynaklar”, Yapısalcılık, Jean Piaget, çev. Füsun Akatlı, Ankara: Dost, 1982, 143-144.

Bezirci, Asım, “Yapısalcılık için Kaynakça”, Varlık 50 (914), Kasım 1983, 35-37.

Birkan, Tuncay, “Seçilmiş Bibliografya”, Edebiyat Kuramı, Terry Eagleton, çev. Esen Tarım, İstanbul: Ayrıntı, 1990, 244-256.

Darcan, Seda, “Feminist Kuram, Kadın Araştırmaları ve ‘Kadın’ Konulu Genel Yayınların Kapsamında Türkçe’ye Çevrilmiş Kitap ve Makalelerin Kaynakçası: 1990-1994” ve “Yapısalcılık-Ötesi Üzerine Türkçe’ye Çevrilmiş Kitap ve Makalelerin Kaynakçası: 1990-1994”, yayınlanmamış lisans projesi, Boğaziçi Üniversitesi Mütercim-Tercümanlık Bölümü, 1995.

Index Translationum: International Bibliography of Translations, Paris: UNESCO, 1962-1986.

Moran, Berna, Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, İstanbul: Cem, 1975.

Rifat, Mehmet, “Türkçe’de Başlıca Göstergebilim Kitapları”, Göstergebilimin ABC’si, İstanbul: Simavi, 1992.

Rifat, Mehmet (der.), “Açıklamalı Dilbilim ve Göstergebilim Kaynakçası”, Yazko Çeviri 2 (10), Ocak 1983, i-xxxix, 2(11), Mart-Nisan 1983, 129-131.

Türkiye Makaleler Bibliyografyası, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Başkanlığı, 1952-1991.

KAYNAKÇA İÇİN BURAYA TIKLAYINIZ (.doc)